محمد حسین ادیب : پژوهشگر ریسک

حباب به چه معناست ؟
ادیب : حباب وقتی است که قیمت یک کالا یا خدمات از قدرت خرید واقعی مصرف کننده واقعی آن عبور کند

اکنون در ایران چه چیز حبابی است ؟

ادیب : سود سپرده حبابی است ، در همه دنیا سود سپرده یک درصد است و تازه یک درصد را بانکها آنقدر هزینه می تراشند که پس می گیرند ، در انگلیس سود سپرده 20 هزار پاوند در سال  معادل هزینه دو ساعت پارک اتومبیل در پارکینگ است

مصرف کننده سپرده چه کسی است ؟

ادیب :مصرف کننده سپرده ، وام گیرنده است ، اما اکنون چهل درصد از فعالین اقتصادی زیان می دهند ، چهل درصد تا 4 درصد 10 درصد بین 4 تا 8 درصد و 10 درصد هم 8 تا 400 درصد سود می کنند ، کسانی که 8 تا 400 درصد سود می کنند معمولا وام نمی گیرند لذا وام به کسانی پرداخت میشود که یا زیان می کنند یا حداکثر 8 درصد سود می کنند

نهایتا چه میشود ؟

ادیب :سود سپرده از محل زیان وام گیرنده پرداخت میشود ، سپرده گذار تا آخرین رمق وام گیرنده ادامه می دهد تا وقتی وام گیرنده ظرفیت داشته باشد بازی ادامه می یابد

پیچیده تر از این نیست که می گویید ؟

ادیب : رئیس بانک مرکزی اظهار داشتند 40 درصد وام های بانکی در اختیار 200 شرکت بزرگ است که نه اصل وام را پرداخت می کنند و نه فرع آن را و هم اصل وام را تمدید می کنند و هم فرع آن را ، چون قصد باز پرداخت ندارند ، معاون نظارت بانک مرکزی هم سه سال قبل گفتند 50 درصد وام های بانکی را به شرکتهای بزرگ داده اند که آن را پرداخت نمی کنند و اگر پرداخت کنند از یک بانک می گیرند و به بانک دیگر می دهند، یعنی حاصل جمع مثبت آن برای نظام بانکی صفر است

داده دیگری ندارید ؟

ادیب : نسبت بدهی شرکت های بورسی به فروش یک ساله در سال 89 حدود 31 درصد بود و در اسفند 95 به 71 درصد رسید و اکنون حدود 80 درصد است ، در دنیا می گویند اگر بدهی یک شرکت از 50 درصد فروش بالاتر رفت آن شرکت ورشکسته است این حدی است که بال سه برای بانکها تعیین کرده است ، بانکهای دنیا بر اساس مقررات بال سه اداره می شوند

ولی بانک مرکزی معوقات بانکی را 12 درصد اعلام می کند ؟

ادیب : طبق قانون بدهی معوق دولت ، جز بدهی معوق نمی آید وزیر نفت اعلام داشتند که وزارت نفت 50 میلیارد دلار به سیستم بانکی بدهی دارد و برای آن باید فکری کرد ، سه سال است که مجلس بدهی وزارت نفت را استمهال می کند و مجددا برای سه سال تمدید کرده است ، بدهی معوق بخش نفت و گاز 240 هزار میلیارد تومان است این جز معوقات نمی آید وقتی وزیر نفت می گوید برای آن باید فکری کرد،  یعنی نمی دهیم ؛دنبال یک مصوبه برای بخشیدن آن است

از چه محلی وام داده میشود ؟

ادیب : هشتاد درصد از مردم ایران بسیار کمتر از درآمد خود زندگی می کنند و اختلاف را پس انداز می کنند ، اما 80 درصد مردم ایران پس انداز خود را به بانک می دهند و بعد بانکها این پس انداز را در اختیار 5000 شرکت بزرگ قرار می دهند که از سال 91 زیان ده هستند و به جای تعطیل شدن وام می گیرند و ادامه می دهند  ، پس انداز 80 درصد قشر ضعیف و متوسط را صرف ادامه فعالیت 5000 شرکت کرده اند که 6 سال قبل باید به خاطر زیان دهی تعطیل می شدند

عملکرد دولت روحانی در سال 96 را چگونه ارزیابی می کنید ؟

ادیب : روحانی همه پس انداز قشر ضعیف و متوسط را بسیج کرده تا 5 هزار شرکت ورشکسته تامین مالی شوند روحانی همه این جمله است و بقیه تفسیر آن ، زیان شرکت های بزرگ از محل پس انداز مردم ، پرداخت میشود ، پس انداز مردم صرف سرمایه گذاری نمیشود صرف جبران زیان شرکتهای بزرگ میشود ، دولت روحانی چیزی بیش از این نیست ، پاشنه آشیل روحانی نظام بانکی است و البته روحانی در ایجاد یک سیستم برای بسیج پس انداز ها برای ادامه حیات شرکتهای ناکارآمد دولتی موفق عمل کرد

دولت روحانی را در سال 97 چگونه ارزیابی می کنید ؟

ادیب : این ساختار که روحانی ایجاد کرده تا ابد ادامه ندارد ، طی 18 ماه آینده این بازی خاتمه می یابد ، این بازی با ترکیدن حباب سود سپرده و حباب نرخ بهره ، خاتمه می یابد ، از دی ماه سپرده گذار را به روش عادی نمی توان مدیریت کرد ، عامل اصلی افزایش نرخ ارز و مسکن ، طی سه ماه گذشته ، حرکت سپرده ها به سمت بخش مسکن و ارز بود

بیشتر توضیح دهید ؟

ادیب : اگر کسی در سال 92 در بانک سپرده گذاری کرده باشد اکنون ثروت او سه برابر شده است ، سپرده گذار در حدود ، دی ماه احساس کرد با لحاظ 3 برابر شدن ثروت او مسکن ارزان قیمت و ارز ، خیلی ارزان است لذا بخشی از سپرده ها راهی این دو بخش شد عامل اصلی افزایش نرخ ارز و مسکن ارزان قیمت ، خروج بخشی از سپرده ها از بانکها و حرکت به این دو سمت بود

خوب بعد ؟
ادیب : بانک مرکزی با عقب نشینی از همه حرف هائی که در 11 شهریور در کاهش سود بانکی گفته بود سود سپرده را به 20 درصد افزایش داد و 250 هزار میلیارد تومان سپرده جذب شد ، سپرده کوتاه مدت ، سرمایه در گردش فعالین اقتصادی است اما 750 هزار میلیارد تومان از سپرده ها ، سپرده  مدت دار است که یک سوم آن جذب نرخ 20 درصد شد ، این روش چند پیامد داشت ؛ یکم جسور شدن سپرده گذار ، بنده به عنوان کسی که رئیس ریسک بازار یک بانک بزرگ به مدت 7 سال تا مهر 96 بودم اعلام می کنم از تیر 91 تا کنون سودی که بانکها می توانند به سپرده پرداخت کنند یک درصد است و نرخ بهره از سال 92 تا کنون حداکثر می تواند 5 درصد باشد، یعنی اگر در پنج سال گذشته سود سپرده یک درصد محاسبه شود و  نرخ بهره ، 5 درصد ، شرکتهای بزرگ می توانند این نرخ بهره را پرداخت کنند

راه حل شما ؟

ادیب :بر اساس آمار های بانک مرکزی از بانکها در آذر 96 ، فقط 19 درصد سپرده ها گردش دارد بعنی 81 درصد سپرده ها به هر حال؛ به کسانی پرداخت شده که در 12 ماه گذشته بانکها از محل آن وصولی نداشته اند، یعنی اگر متوسط سود سپرده را اکنون 15 درصد فرض شود نرخ سود سپرده پنج برابر 15 درصد ، یعنی 75 درصد است ، سود سپرده 15 درصد نیست چون فقط 15 درصد سپرده ها گردش دارد سود سپرده سالانه 75 درصد است ، شرکتهای بزرگ اگر نرخ بهره برای آنها از ابتدای دولت روحانی 5 درصد محاسبه شود می توانند بدهی خود را پرداخت کنند،  در این حالت سود سپرده هم برای سپرده گذار از اول سال 92 باید به یک درصد باز گردد تا بانکها متعادل شوند یعنی برای سپرده های بالای یک میلیارد تومان باید سود سپرده از ابتدای سال 92 با این نرخ تعدیل شود البته راه حل دومی هم وجود دارد

بیشتر توضیح دهید ؟

ادیب : ببینید شرکت های بزرگ مقصر اند ولی نه تا این حد ، در مورد نقش شرکت های بزرگ نباید دچار اغراق شد ، نرخ بهره هم بالا بود ، یک راه حل این است که در  خصوص 60 درصد از سپرده ها که به شرکتهای بزرگ ( آمار لحظه تهیه گزارش ) داده شده سود سپرده از سال 92 برای سپرده گذار ، یک درصد و نرخ بهره هم برای شرکت بزرگ 5 درصد محاسبه شود البته اگر نرخ بهره برای شرکتهای بزرگ از ابتدای سال 92 پنج درصد محاسبه شود 80 درصد وام ها را پرداخت می کنند و با این نرخ بهره موجود حداکثر فقط 10 درصد وام شرکتهای بزرگ قابل وصول است،  اما اگر این راه حل مورد پذیرش نباشد که نیست ، بانک مرکزی باید اسکناس چاپ کند و پول مردم را بدهد ، اگر بانک مرکزی اسکناس چاپ کند و پول مردم را بدهد به فاصله صد روز دلار گران میشود برای اینکه پول مردم از محل چاپ اسکناس پرداخت شود دلار بالای 20 هزار تومان خواهد بود

آینده دولت روحانی را چگونه می بینید ؟
ادیب : روحانی قربانی سیاست های پولی خود می شود ، من بعد در ایران کسی باید رییس جمهور شود که بانکداری بداند

تورم در سال 97 چگونه خواهد بود ؟
ادیب : بخشی از افزایش نرخ ارز و مسکن ارزان قیمت،  به سبب خروج سپرده از بانکها و بخشی از آن به سبب پرداخت 18 هزار میلیارد تومان طلب موسسات دچار بحران از محل منابع بانک مرکزی بود ، استفاده از منابع بانک مرکزی برای پرداخت بدهی موسسات باید ضرب در پنج شود ، این پول پر قدرت است،  18 هزار را ضرب در پنج کنید میشود 90 هزار میلیارد تومان ، تقریبا معادل درآمد دولت در بودجه از محل درآمد نفت ، بانک مرکزی به موسسات دچار بحران کمک کرد ، من بعد دو تا دولت داریم یکی دولت روحانی که بخشی از هزینه های آن ار محل درآمد نفت تامین میشود و دوم دولت سیف که هزینه های آن از محل چاپ اسکناس تامین میشود ، اگر قرار باشد سود واهی به سپرده گذار از محل منابع بانک مرکزی پرداخت شود تورم سنگین می شود